ইৰাণ-আৰৱৰ দীৰ্ঘদিনীয়া সংঘাতঃ ইছলাম ধৰ্মাৱলম্বী হ’লেও দুয়োখন দেশৰ মাজত কিয় বিৰাজ কৰি আহিছে তিক্ত সম্পৰ্ক?

Jyoti Borah August 16, 2023

ডিজিটেল ডেস্কঃ পশ্চিম এছিয়াত এনে দুটা ‘চিৰন্তন প্ৰতিদ্বন্দ্বী’ হ’ল চৌদি আৰব আৰু ইৰাণ। দুয়োখন দেশ মুছলমান প্ৰধান। দুয়োখন দেশতে ইছলাম চৰকাৰী ধৰ্ম হিচাপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে। ইয়াৰ পিছতো ছৌদি আৰব আৰু ইৰাণ দীৰ্ঘদিনীয়া সংঘাতত লিপ্ত হৈছে।

পশ্চিম এছিয়াৰ এই দুখন দেশৰ মাজত বিগত ৪৪ বছৰ ধৰি সংঘাত অব্যাহত আছে। যিটো ১৯৭৯ চনত আৰম্ভ হৈছিল। তেতিয়াৰ পৰাই ইৰাণ আৰু চৌদি আৰব ইটোৰ পিছত সিটো সংঘাতত লিপ্ত হৈ আহিছে। তেওঁলোকৰ সম্পৰ্ক বহু দিশত অৱনতি ঘটিছে। এই সংঘাত পশ্চিম এছিয়াৰ আন দেশলৈও বিয়পি পৰিছে।

পশ্চিম এছিয়াৰ দুই গুৰুত্বপূৰ্ণ দেশৰ মাজত কি সংঘাত? "ইছলামৰ হটবেড" চৌদি আৰৱৰ সৈতে ইৰাণৰ সংঘাতৰ মূল কাৰণ হৈছে ধৰ্মীয় মতানৈক্য। ছৌদি আৰব চুন্নী প্ৰধান দেশ। ইৰাণৰ অধিকাংশ জনসংখ্যা ছিয়া।

ইছলামৰ জন্ম হৈছিল চৌদি আৰৱত। এই দেশৰ পৰাই ইছলাম বিয়পি পৰিল। গতিকে ইছলামিক জগতত চৌদি আৰৱৰ আধিপত্য আৰম্ভণিৰে পৰাই সাৰ্বজনীনভাৱে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে।

ছৌদি আৰৱৰ এই ইছলামিক আধিপত্যই ১৯৭৯ চনত প্ৰথম প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছিল। সেই বছৰৰ পৰা ইৰাণৰ শ্বিয়া সমৰ্থক মুছলমানসকল বিদ্ৰোহী হৈ পৰিছে। ইৰাণৰ সীমাৰ বাহিৰত ছিয়া মতাদৰ্শ বিয়পাই দিব বিচাৰিছিল।

ইৰাক আৰু চৌদি আৰৱৰ মাজৰ দেশ ইৰাক। ৰাষ্ট্ৰপতি ছাদ্দাম হুছেইন আছিল চুন্নী। ১৯৮০ চনত তেওঁ চুবুৰীয়া ৰাষ্ট্ৰ ছিয়া প্ৰধান ইৰাণ আক্ৰমণ কৰে। ইৰাক-ইৰাণ যুদ্ধ আৰম্ভ হ’ল।

ইৰাক আৰু ইৰাণৰ যুদ্ধ আঠ বছৰ ধৰি চলিছিল। সেই যুদ্ধত ছৌদি আৰবেও ইৰাকৰ কাষত থিয় দিছিল। ফলত ইৰাণ পশ্চিম এছিয়াত কিছু পৰিমাণে কোণত পৰিল।

২০০৩ চনত আমেৰিকাই পশ্চিম এছিয়াৰ এই ধৰ্মকেন্দ্ৰিক ৰাজনীতিত যোগদান কৰে। ইৰাক আক্ৰমণ কৰিছিল। তেতিয়াৰ পৰাই ইৰাকত ছিয়া সমৰ্থক শাসক স্থাপন কৰা হৈছে। বৰ্তমান ইৰাক বিশ্বৰ কেইখনমান ছিয়া প্ৰধান দেশৰ ভিতৰত অন্যতম।

ইৰাকৰ শ্বিয়া সমৰ্থক চৰকাৰে ২০০৬ চনত ছাদ্দামক ফাঁচী দিয়াৰ নিৰ্দেশ দিছিল। ইৰাণীসকলে সেই সিদ্ধান্তক উদযাপন কৰিছিল। যিটো চৌদি আৰবে ভাল চকুৰে নাচালে৷

বিগত ১৫ বছৰত ছৌদি আৰু ইৰাণৰ সম্পৰ্ক আৰু অধিক অৱনতি ঘটিছে। দুয়োখন দেশ পশ্চিম এছিয়াৰ আটাইতকৈ শক্তিশালী দেশসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম। দুয়োখন দেশেই অঞ্চলটোৰ আন সৰু সৰু দেশবোৰৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলাই আহিছে৷

ইৰাণ আৰু চৌদি আৰবে দীৰ্ঘদিন ধৰি ছিৰিয়া, য়েমেন, বাহৰেইন আদি সৰু সৰু দেশত ছিয়া আৰু চুন্নী মতাদৰ্শৰ প্ৰভাৱ বিয়পাবলৈ চেষ্টা কৰি আহিছে। বিবিচিৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি ইউএই আৰু বাহৰেইনে ছৌদি আৰৱক সম্পূৰ্ণ সমৰ্থন আগবঢ়াইছে। কিন্তু ইৰাক চৰকাৰ ইৰাণৰ পক্ষত। ইয়াৰ উপৰিও ছিৰিয়া, লেবানন আৰু য়েমেনৰ প্ৰতি সমৰ্থন দুয়োখন দেশৰ বাবে দুৰ্বল।

চৌদি আৰৱৰ সৈতে সংঘাতত ইৰাণে সদায় ৰাছিয়াৰ সমৰ্থন আৰু সহায় লাভ কৰি আহিছে। আনহাতে আমেৰিকাই চৌদি আৰৱক সহায় কৰে। ফলত পশ্চিম এছিয়াৰ দুয়োখন দেশৰ সংঘাতক ইন্ধন যোগাইছে বিশ্বৰ দুখন শক্তিশালী দেশ।

শেহতীয়াকৈ চীনে ইৰাণ-ছৌদি সংঘাত সোমাই পৰিছে। কেৱল সেয়াই নহয়, বেইজিঙৰ মধ্যস্থতাত দুয়োখন দেশৰ মাজত শান্তি চুক্তিও স্থাপন কৰা হৈছে। যিটো পশ্চিম এছিয়াৰ ৰাজনৈতিক সমীকৰণত অতি উল্লেখযোগ্য।

১০ মাৰ্চত ইৰাণ আৰু চৌদি আৰবে চীনৰ এজন শীৰ্ষ কূটনীতিবিদৰ সৈতে ত্ৰিপাক্ষিক শান্তি চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰে। কোৱা হৈছে যে অহা দুমাহৰ ভিতৰত দুয়োখন দেশে দূতাবাস মুকলি কৰিব।

২০১৬ চনত ছৌদি আৰৱত এজন আগশাৰীৰ শ্বিয়া নেতাক ফাঁচী দিয়া হৈছিল। ইয়াৰ প্ৰতিবাদত ইৰাণত ক্ষুব্ধ জনসাধাৰণে ছৌদি দূতাবাসত লুটপাত কৰে। তেতিয়াৰ পৰাই বন্ধ হৈ আছিল দূতাবাস। দুয়োখন দেশৰ মাজত পাৰস্পৰিক সম্পৰ্কও বিচ্ছিন্ন হয়।

৭ বছৰৰ পাছত চীনৰ মধ্যস্থতাত পুনৰ মুকলি হ’ল ইৰাণত থকা ছৌদি দূতাবাস। কিন্তু চীনে পশ্চিম এছিয়াত দুয়োখন দেশৰ মাজত সম্পৰ্ক সুস্থ কৰিবলৈ সক্ষম হ'বনে? বহুতে কয় যে বেইজিঙে কেৱল সংঘাতৰ অস্থায়ী মীমাংসা কৰিছে৷